 SİTE
İÇİ ARAMA |
|
|
 Blogroll |
|
|
|
|
|
|
Web 2.0 Nedir? |
|
| Gönderiliyor lütfen bekleyin... |
|
|
Tanım ya da etiket olarak 2004 yılındaki bir konferansta temelleri atılan Web 2.0 kavramı tam anlamıyla tanımlanıp açıklanmakta güçlük çekilse de geçtiğimiz bir
yıl içerisinde web teknolojilerine ve eğilimlerine olan etkisi göz ardı edilemeyecek derecede büyüktür. O’Reilly ve MediaLive International adlı iki firmanin düzenlediği ve
web dünyasının önem arz eden gurularının katıldığı 2004 yılındaki konferansın ana konusu aslında web in geleceğini tartışmaktı. Ancak konferans katılımcılarının ortak
görüşleri web dünyasındaki yeni trendlere bir isim koyma gerekliliğini doğurdu ve web 2.0 kavramı bu şekilde ortaya atılmış oldu.
Kimi tanımlamalara göre bir teknoloji kimi tanımlamalara göre ise yeni bir çağ olarak kabul edilen yeni versiyon webin bizlere sunduğu en büyük getiri içeriğin mikro
boyutlara indirgenmesidir. Önceki yıllarda içeriği bulmak için referans sitelere gidilir ihtiyaç duyulan bilgiler yerinden sağlanırdı. Haber isteyen cnn.com u, tasarımcılar
adobe.com u,windowsla ilgili olanlar microsoft.com u ziyaret ederdi. Az sayıdaki içerik sağlayıcılar çok sayıdakı istemciye cevap verirdi. Ancak zaman geçtikçe
istemcilerde kendi içeriklerini yazmaya ve bunları insanlarla paylaşmaya başladılar. Bir ya da iki saat içerisinde öğrenilen html bilgisiyle yapılmaya çalışılan sitelerin
yerine kullanıcı için hiçbir tasarım bilgisi gerektirmeyen, kullanıcının tüm isteklerini düşünmüş uygulamaların ortaya çıkması, istemciler tarafından sağlanan içerik
döneminin gelişmesine önemli derecede katkıda bulunmuştur. Bu uygulamalar neticesinde insanlar; tasarımla,teknikle uğraşmak zorunda kalmadan sahip olduğu
fotoğrafları, anlatmak istedikleri teknik ya da sosyal içerikleri, ziyaret ettikleri siteleri(bookmark) vs. milyonlarla çok rahat bir şekilde paylaşır hale gelmişlerdir.
Yayınlamanın yanında bu içeriklere ihtiyacı olanların,bu içerikleri arayanların istediklerini bulma konusunda işlerini kolaylaştıran arama motorları, portallar, geliştirilen
api(Application Programming Interface)ler kullanıcı hakimiyetindeki yeni nesil web zincirine eklenen tamamlayıcı halkalardan sadece biri olmuştur.
Kimi karşıt kesimler tarafından O’Reilly firmasının bir Halkla İlişkiler(PR) çalışması olarak görülse de, "Web 2.0" google da aratıldığında yaklaşık 17 milyon kadar sonuç
getirecek kadar üzerinde tartışılacak bir kavram olmuşken, 2006 yılı içerisinde üçüncüsü yapılacak bir konferansa konu olacak kadar ilgi çekici bir hale gelmişken etiket
olarak "web 2.0" a karşıt görüşler çıkılabilir ancak web standarlarındaki değişim göz ardı edilemeyecek derecede açıktır. İki nesil web arasındaki geçişi birkaç örnekle
açıklamak gerekirse aşağıdaki tabloyu inceleyebiliriz.
| Web 1.0 |
--> |
Web 2.0 |
| Statik bannerlar |
--> |
Sitedeki içeriğe göre reklam gösteren Google AdSense |
| Ofoto gibi fotoğrafları sadece kendi kullanımınız için saklayacağınız ortamlar |
--> |
Milyonlarla paylaşabileceğiniz Flickr |
| mp3 indirmek için listeleri gezeceğiniz bir mp3.com |
--> |
şarkı adını yazıp arama yaptığınız Kazaa |
| Ansiklopedik bilgiyi arayacağınız yer Britannica Online |
--> |
Ansiklopedik bilginin aşamalı şekilde oluştuğu Wikipedia |
| kişisel web siteleri |
--> |
bloglar |
| domain name için akılda kalıcı tanımlamalar seçmek |
--> |
akılda kalmak ya da öne çıkmak için arama motorları optimizasyonları geliştirmek |
| sayfa görüntülenmesi |
--> |
tıklamaların değerlendiği dönem |
| içerik yönetim sistemleri |
--> |
herkesin birşeyler söyleyebildiği wiki pedia |
| klasor yapıları (taxonomy) |
--> |
tag yapıları (tagging,"folksonomy") |
Örnek tablodan da belirttiğimiz bu farklardan da anlaşılacağı üzere Web 1.0 dan Web 2.0 yönüne gelişimdeki en büyük farkı sadece okunur(read-only) ortamdan hem
okunan hem de yazılan,fikir belirtilen ortama(read/write system) geçiş olarak gösterilebilir. Kullanıcıların hem okur hem de yazar olduğu bu yeni süreç için yapılan bir
tanımlama da Glocalization Network’tur. Tam olarak türkçe karşılığı bulunmasa da genel tanım olarak kullanıcıların sahip olduğu kişisel bilgileri(Localization) uluslarası
erişebilirliğe açmaları(Globalization) olarak açıklanabilir. Teknoloji ve beraberinde kendini geliştiren kullanıcı profili bu yeni sürecin doğmasındaki en büyük etkenlerden
biridir. Glocalization Network yeni nesil webe giden yoldaki önemli bir gelişimdir fakat yeni nesil webin yani web 2.0 ın kendisi değildir. Web 2.0; bilgi
akışı, bilgi paylaşımı süreçlerindeki yapısal bir değişikliktir, dolayısıyla sadece localden globale, ya da kısıtlı kitlelerden daha büyük kitlelere ulaşım değildir. Bu tanım
global ve lokal yapıların dışında ortaya çıkmış bir ağ(network) yapısıdır. Farklı tanımlarına yer verip, Global ve lokal yapılardaki değişikliğin dışında orta çıktığını
söylediğimiz yeni nesil web, Web 2.0’ı 6 ana başlık altında incelemeye çalışalım.
1. Anlamlı biçimleme dilinin kullanımı; XML’e geçiş
Web 2.0 ın en büyük aşamalarından biri sabit biçimle dillerinden anlamlı biçimle dillerine geçiştir.(Markup language to semantic markup language) Öncesinde yoğun
olarak kullanılan biçimleme dili html ya da htmldi. Belki halen büyük bir çoğunluğun kullandığı bu betimleme dillerinde taglar yardımıyla sayfa tasarımı yapılarak
head, body, table, li, img gibi taglar yardımıyla aktarılmak istenen bilgi statik bir şekilde kullanıclara iletilmekteydi. Bu şekilde bir biçimleme yolu izlemek
belki kısmi olarak kritik olan işlerimizi görecek iletmek istediğimizi insanlara ulaştırabilecek fakat içerikteki olası bir değişiklikte insanları haberdar etmek bu değişiiklikten
faydalanmalarını sağlamak oldukça güç olacaktır.
İçerik dağıtımında aracı olarak nitelendirebileceğimiz bir XML formatı olan RSS ise bu gibi bir derdi ortadan kaldıran yapıdır. Site içerisinde yayınlanan içeriği RSS feed
olarak tanımlanan xml yapısına dönüştürerek insanlara sunmak oldukça etkili bir çözümdür. Yazımızın başında da belirttiğimiz üzere browserlar için geliştirilen apiler
yardımıyla yayınladığımız RSS feed’i listesine ekleyecek olan kullanıcı sitemizdeki olası değişiklikten anında haberdar olacaktır.
Bu aşama anında bilgi paylaşımını desteklediği gibi akılda kalıcı adres(domain name) gibi bir zorunluluğu ortadan kaldıran etkenlerden sadece biridir. İnsanların sitemizi
tekrar tekrar ziyaret etmeleri için adresimizi ezberlemesi yerine sitemizi sadece bir kez ziyaret edip RSS feed imizi listesine eklemesi yeterli olacaktır.
2. Web Servislerini Gelişimi
Web’in çekirdeği oarak tabir edebileceğimiz yıllarda içerik; statik anlamda kabul edilir, siteler birden çok alt sayfanın tek tek tasarlanması ve içeriğinin doldurulmasıyla
meydana getirilirdi. Bu dönem "sayfalar" dönemi olarak kaul edilebilir. Daha sonrası bu sitelerin yerine yavan da olsa bilgi içeren siteler gelmeye bir dönem sonrasında
da bu siteler flash,css,javascript gibi dinamik ya da interaktif uygulamalarla desteklenerek ufakta olsa bir gelişim yaşadı. Esas doyuma ise Xml ve dinamik içeriğin de
kullanılmaya başlannmasıyla ulaşıldı.
Web servislerinin de gelişimine olanak sağlayan xml teknolojisiyle birlikte aynı içerik farklı sistemlerde kullanılabilir hale gelmiştir. Önceki madde de önemini
belirttiğimiz üzere xml teknoljisinin gelişimi, ve xmlin web servisleriyle buluşması neticesinde kullanıcılar sitelere izin verilen çerçevede müdahele eder duruma
gelmişlerdir. Örneğin; Online bir ansiklopedi olan WikiPedia nın içeriği ziyaretçileri tarafından doldurulmakta, açık arttırma-satış sitesi olan ebay deki ürünlerin satış fiyatı
da ziyaretçiler tarafından belirlenip satışı yapılır şekildedir.
3. İçerik sunumundaki değişim
Yeni nesil web anlayışıyla birlikte internet gazeteciliği yapanlar ya da internet siteleri üzerinden çeşitli içerik sağlayanlar da sistemlerini sorgulamaya, özeleştiri yapmaya
başladılar. Kasım 2004te yapılan ve internet gazeteciliği üzerine konuşulan "Online News Association Conference" ta konuşan Associated Press CEO’ su Tom Curley
webdeki gelişimle birlikte içerik sağlayan sitelerin de geçirmesi gereken evrelere işaret etmiştir. Gelişen tekniklerle birlikte kullanıcıların dikkatnin de yükseldiğine dikkat
çeken Curley; Rss feedlarini kolayca okumayı sağlayan uygulamalar, arama motorlarının artan önemi, video-capture olarak bilinen görüntü yakalama teknolojisini
kullanan sitelerin öne çıkması neticesinde içeriği bir kaynaktan sağlamak ve insanları o kaynağa yönlendirmek konusunda oldukça sıkıntı çektiklerini belirtmiştir.
Artık kullanıcıların artan beklentileriyle birlikte haberi kimin nasıl ne şekilde hazırladığı hangi adreste sunduğu önemini kaybetmiştir, artık önemli olan "Ne"yin "Ne
zaman" gerçekleştiği’ dir. Yani aslolan bilgidir.
4. Kontrolün kullanıcıya geçişi
İçerik sunumundaki değişime paralel olarak yaşanan gelişimle birlikte kullanıcının bilgi sağlarken faydalandığı "yer" kavramı da ortadan kalkmıştır. Artık bilgiyi sunan
sabit bir yere bağlı kalmak yerine bilgi nerdeyse oraya gitmek yeni anlayışın bir ürünüdür. Belli bir konu için tasarlanmış bir siteyi ziyaret edip bilgi almak yerine o bilgi
için çeşitli linkleri bir araya getirip içerik oluşturmuş bir siteyi hem de kullanıcı için daha anlaşılır şekilde kullanılmak üzere tasarlanmış sitelerden takip etmek doğal
olarak daha mantıklıdır.
Bir konudan ziyade neredeyse her konuya ilişkin içeriğin paylaşıldığı Daypop, Del.icio.us, Blogdex gibi siteler yardımıyla ziyaretçilerin davranışları, ilgileri daha kolay bir
şekilde takip edilir duruma gelmiştir. Kullanıcı davranışlarının takip edilmesi ziyaretçiler açısından bir dezavantaj gibi gözükse de özel bilgi tutmamaları, sadece ziyaret
edilen siteler hakkında bilgi topladıkları için; böylesine bir sistem, bu tür sitelerin içerik sunumundaki eğilimlerini tasarlamaları ve daha iyi hizmet verebilmeleri açısından
oldukça önemlidir.
5. Yeni bir kavram : Tagging (Kullanıcıların kendi başlıklarını kendileri oluşturmaları)
Web 1.0 ın yayın anlayışı konusunda getirdiği en büyük değişiklik zamandan bağımsız olarak istenilen zamanda bilgiyi sunabilmek olmuştur. Oluşturulan basit sitelerde
yer verilen bilgiler yayıncılığın temeliydi. Bu sayfaları tanımlamak dolayısıyla ihtiyacı olan birinin ulaşmasını kolaylaştırmak için yapılan eklemeler kısıtlıydı; meta
taglerine siteyi tanımlayıcı spesifik kelimeler eklemek(çoğu arama motoru bu kelimeleri referans alsa da, iki sayfadan oluşan bir web sitesini yüzlerce kelimeyle meta
taginde tanımlayan güvenilir! siteler dolayısıyla inandırıcılığını yitirmiştir), başlıkları açıklayıcı seçmek, derin açıklamalara yer vermek, çok kapsamlı bir referans listesine
yer vermek.
Ancak Web 2.0 kapsamında tagını kendi kayıt eden kullanıcı dönemi mevcut. Flickr, Del.icio.us, Msn Spaces gibi sitelere dosya, bookmark, resim gibi kendilerine ait yada
ilgilendikleri alanlarla ilgili maddeleri ekleyerek paylaşıma açmaları ortak bir havuz oluşturmaktadır. Örneğin : del.icio.us sitesinde software engineering tag’ı girildiğinde yazılım mühendisliği için kaydedilmiş linkleri görmek mümkündür. Tagging yapısını destekleyen sitelerin kullanıcı için en büyük kolaylığı tag eklerken bir
sınırlama getirmemesi isteyen herkesin kendi tagını oluşturarak ilgilendiği linki altına ekleyebilmesidir. Bu her ne kadar karışık bir yapı gibi dursa da geniş bir havuz
oluşturmak açısından yerinde bir sistemdir.
6. Tasarım ve Yapının birbirinden ayrılışı
Önceki nesil web’de, site tasarımcıları için site geliştirmek ve yayınlamak adına iki aşama vardı. Görsel dosyalar(gif, animated gif vs), oluşturulan tablolar ve en
nihayetinde içeriğin de eklenmesiyle oluşturulan bir web sayfası. Tasarıma yoğunlaşılan bu dönemde görünüm sitillerini değiştiren css dosyalarının da eklenmesiyle,
tasarım oldukça oldukça öenmli gelişimler yaşandı.
Web 2.0 döneminde ise artık görsellik arka planda. Yapılan sitenin içeriğini xml üzerinden yayınlayabilmek bu yapıyla diğer sitelerin var olduğu rss dünyasında var
olabilmek önemli olan. Amazon.com Ceo’su Jeff Bezos bu konuyu oldukça güzel tanımlıyor : "Web 2.0, interneti bilgisayarlar için kullanılabilir kılmaktadır"
Web 2.0 interneti bilgisayarlar için kullanışlı hale getiriyorsa web tasarımcılarının yapması gereken nedir? Tasarımcıların görsellikle birlikte site içeriklerini mevcut apiler
ve web servisleri için kullanışlı hale getirebileceklerini düşünmeleri ya da diğer bir deyişle zorunlu olarak olayın tasarım boyutundan ziyade teknik boyutunu da
düşünmeleri ve programlama kısmına biraz zor da olsa adım atmalarıdır.
Peki, şu ana kadar çeşitli tanımlarından, aşama aşama gelişiminden bahsettiğimiz web 2.0 çağına ayak uydurmak için kendi uygularımız adına biz neler yapabiliriz?
Api’lerin öneminden yazının başlarında bahsetmiştik. Google, yahoo,ebay, Amazon, BBC gibi öncülerin yayınladığı Apilerden faydalanarak sitemiz için geliştireceğimiz
uygulamalar oldukça önemli bir adım olacaktır. Örneğin; Google tarafından yayınlanan Google Maps Api yardımıyla googledan elde edeceğimiz coğrafi bilgilerle kendi
harita uygulamamızı geliştirebiliriz, ya da kiko.com tarafından yayınlanan online ajanda Api’sini kullanarak kullanıcıların sitemiz üzerinden kullanabileceği bir ajanda
programlayabiliriz, ya da ebay tarafından geliştirilen ve andale olarak adlandırılan uygulama yardımıyla varsa e-ticaret sitemiz üzerindeki satış organizasyonlarımızı en
iyi şekilde yönetebiliriz. Ayrıca http://www.programmableweb.com/apis adresinden sitemiz için geliştirip kullanabileceğimiz apilerin listesine ulaşabilir, kullanabiliriz.
Yeni bir kavram olarak bahsettiğimiz tagging kavramıyla birlikte sitemizi klasikleşmiş menü yapılarından uzaklaştırarak tamamen kullanıcı kontrollü bir listeleme mantığı
kurabiliriz. Böylesi bir yapıyı kullanarak menü yapının oluşumunu ve listelenmesini tamamen ziyaretçiye bırakan; http://www.consumating.com sitesi tamam kullanıcıların
belirlediği başlıklara(tag’lere) göre listeleme yapan bir arkadaşlık sitesi, aynı şekilde http://www.dinnerbuzz.com girilen tag’e göre listeleme yapan bir yeme içme rehberi,
daha önce de bahsettiğimiz http://del.icio.us girilen tag’lere göre daha önceden siteye kayıtlı bookmarkları listeleyen bir uygulamalara en iyi örnekler olarak gösterilebilir.
Web 2.0 ın getirdiklerinden biri olan kullanıcıyı site içerisinde söz sahibi konumuna getirme konusunda bizde birşeyler yapmak istiyorsak tagging yapısına uygun
uygulamalar geliştirmeliyiz.
Rss ve dolayısıyla Xml teknolojisinin kullanımının da içerik sağlayan bir site için ne denli önemli bir uygulama olduğuna daha önce değinmiştik. İçerik sunan bir site
geliştiriyorsak geliştirdiğimiz sistem içerisinde xml bağlantılı olarak siteyi rss uyumlu hale getirmemiz artık bir zorunluluk sayılabilir. Google reader gibi,
http://www.feedreader.com gibi, http://www.rssreader.com gibi milyonlarca insan tarafından kullanılmakta olan uygulamalarda yer alarak sunduğumuz içeriğin
insanlara ulaşımını kolaylaştırmak, sitemizin adresini insanlara ezberletmeye gerek kalmadan sitemizin düzenli olarak içeriğinin insanlar tarafından okunur olmasını
sağlamak açısında Rss ve dolayısıyla Xml kullanımız öenmli bir rol teşkil etmektedir.
Web 2.0 olarak adlandırılan yeni nesil web döneminde Rss, Xml, Tagging, Blogging(Günce yayınlama), Api kullanımı, Web servisleri, önem kazanan teknolojiler olsa da
bunlar Web 2.0 ı ortaya çikaran değerler değildir. Web 2.0 ın ortaya çıkması kullanıcıların web uygulamaları içindeki katılımcılığı ve programcıların başkalarının
geliştirdiği uygulamaları kullanabilme özgürlüğüne dayalı. Önceki dönem ayrı sayfalar halindeki parçaları doldurmakla ilgiliydi, şimdiki dönem ise ayrı parçaları
birleştirmekle ilgilidir. Web 2.0 genel bir tanımla; bilgi paylaşımının ve bilgiyi paylaşıp sunmada insanların katılımcılığının önem kazandığı yepyeni bir dönemdir.
Referanslar
- What Is Web 2.0 Design Patterns and Business Models for the Next Generation of Software - Tim O’Reilly
- Web 2.0 Design: Bootstrapping the Social Web - Richard MacManus & Joshua Porter
- Abstract Dynamics: Web 2.0 Konulu Yazı
- Why Web2.0 Matters: Preparing for Glocalization - apophenia
- Arama ve Web Hizmetleri Geleceğe Hazırlanıyor - Susan Kuchinskas
- The Web 2.0 Is Here - Dion Hinchcliffe
- Visualizing Web 2.0 - Dion Hinchcliffe
- It’s A Whole New Web - BusinessWeek
- Web 2.0: The Power Behind the Hype - Jared M. Spool
- Microformats and Web 2.0 - Micah Dubinko
- Web 2.0 Naysaying reaches an all-time high - Read/WriteWeb
- Web 2.0 launchpad roundup - Dan Farber
- Web 2.0: Data, Metadata and Interface - rashmi sinha
- Web 2.0: you’re not even slightly whelmed - Andrew Orlowski
- wikipedia : web 2.0
Makale:
Web 2.0 Nedir? Yazılım Mühendisliği Mustafa Alkan
|
|
|
|
|
-
-
Eklenen Son 10
-
Bu Konuda Geçmiş 10
Bu Konuda Yazılmış Yazılmış 10 Makale Yükleniyor
Son Eklenen 10 Makale Yükleniyor
Bu Konuda Yazılmış Geçmiş Makaleler Yükleniyor
|
|
|
|