Anlamsal Ağ Nedir? (Semantic Web)
Semantik Web, yapay zekâ olmamakla beraber yapay zekâ teknolojileri kullanabilen bir teknolojidir .
Anlamsal web kavramı, bugünkü web’in temelini oluşturan URI, HTTP ve HTML gibi yapılarını tasarlayan ve bulan kişi olan Tim Berners-Lee tarafından öne sürülmüş ve mevcut web ortamının geliştirilerek tam potansiyel kullanımı için web’in gelecek adımı olarak düşünülmektedir.
Anlamsal web yeni ve ayrı bir web olmayıp, bilgilere iyi tanımlanmış anlamların verildiği, bilgisayarların ve insanların birlikte çalışmalarına imkan veren bugünkü web’in bir uzantısıdır. - T. Berners-Lee, J. Hendler, O. Lassila
Anlamsal web’teki temel amaç iyi tanımlanmış ve bağlantılandırılmış olan bilgilerin ve servislerin web ortamında kolay bir şekilde bilgisayarca-okunabilir ve bilgisayarca-anlaşılabilir olmasını sağlayacak standartların ve teknolojilerin geliştirilmesidir.
Ontoloji Nedir?
Ontolojilerin belirli bir alandaki bilgilerin “paylaşılan ve genel bir anlamının” oluşmasına imkan verir.
Ontolojiler herhangi bir alanda standart olarak kullanılacak ortak ve paylaşılan sözçük kümelerini (vocabulary) veya terminolojiyi belirler.
Ontolojiler ontoloji dilleri (RDFS, DAML+OIL, OWL, ..) ile tanımlanır.
Ontoloji geliştirme araçları (editörleri) ontolojilerin görsel olarak kolayca tanımlanmasını sağlar.
Bir çok alan için değişik ontoloji dillerinde ontolojiler geliştirilmektedir. (www.daml.org/ontologies)
Web Ontoloji Dili (OWL)
Ontolojileri tanımlamak, çeşitlemek için kullanılan bir dildir
ve bilginin içeriğini sadece insanlara gösteren değil, bunun yanında bilgisayarlar tarafından işlenebilmek üzere tasarlanmıştır
Anlamsal web dilleri ontolojilerin ve ontolojilerle web ortamındaki nesnelerin (kaynakların) tanımlanmasını sağlar.
RDF (Resource Description Framework)
XML dili verilerin kodlanması ve taşınması için sözdizimi yapısını belirler. RDF (Resource Description Framework Kaynak Tanım Çerçevesi) bir veri modelidir.
Bu model web ortamındaki nesnelerin (kaynakların), kaynak özelliklerinin ve özellik değerlerinin tanımlanması fikrine dayanır. RDF ifadelerinde yer alan nesne, özellik, değer üçlüleri RDF’in temelini oluşturur.
Kaynaklar (Resources): Üzerinde konuşulan her tür varlık bir kaynak olarak ele alınır.
Özellikler (Properties) : Özel türde kaynaklardır.
Değerler (Values): Kaynakların özelliklerinin aldığı değerlerdir. Basit veri türünde olabilecekleri gibi başka URI’lerde değer olarak kullanılabilir.
RDF Örnek ??
<?xml version= “1.0” encoding = “UTF-16” ?>
<rdf:RDF
xmlns:rdf = http://www.w3c.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#
xmlns:üniversiteModel= file://d:/UM/universite-rdf-ns# >
<rdf:Description rdf:about = “Ahmet Ali Süzen ”>
<üniversiteModel:sorumlusu>Yapay Zeka<üniversiteModel:sorumlusu>
</rdf:Description>
</rdf:RDF>
RDFS (RDF Schema)
RDF veri modeli web ortamındaki kaynaklar, isimlendirilmiş kaynak, özellikleri ve değerleri üçlülerini temel alan basit bir gösterim yöntemidir.
RDFS gösterimi RDF veri modelini genişleten bir tip sistemidir. Bu tip sistemi bir alanda kullanılacak olan sözcük kümesini tanımlar.
SPARQL (SPARQL Protocol and RDF Query Language)
RDF verileri için kullanılan bir sorgulama dilidir. SQL Diline çok benzer bir yapı kullanır.
SPARQL Örnek Kullanım??
PREFIX a2s:http://ahmetalisuzen.com
SELECT ?Baskent ?Ulke
WHERE {
?x a2s:sehirismi ?Baskent.
?y a2s:Ulkeismi ?Ulke.
?x a2s:Baskentmi ?y.
?y a2s:Ulkeler a2s:Avrupa.
}
DAML+OIL
Anlamsal Web’in temelini oluşturan ontoloijleri tanımlamak için RDFS şema dilinin yeteneklerini genişleten üst seviye dillere gereksinim duyulmaktadır.
RDF(S)’ in bir üst seviye katmanı olarak DAML (DARPA Agent Markup Language), OIL (Ontology Interface Layer), DAML+OIL ve OWL (Web Ontology Language) ontoloji dilleri tanımlanmıştır.
DAML+OIL şu aşamada en gelişmiş ve olgunlaşmış bir dil olarak gözükmektedir
DAML dili Amerikan hükümetinin desteklediği bir çalışma sonucunda Agustos 2000’de yayınlanmıştır.
OIL (Ontotoloji Interface Layer) Avrupa Birliği IST programı çercevesinde geliştirilmiş bir dildir.
Bu iki dilin yapılarını birleştirmek için Amerika ve Avrupa Birliği’ğince oluşturulan ortak komite DAML+OIL dilini geliştirerek Aralık 2000’de yayınlamıştır.
DAML+OIL’in en son veriyonu Mart 2001’de yayınlanmıştır. İlk yayın tarihinden itibaren DAML+OIL bir çok anlamsal web araştımacısının ilgisini çekmiş ve yagın bir kullanım bulmuştur.
Şu anda değişik alanlar için DAML+OIL ile geliştirilmiş yaklaşık 250 adet ontoloji ve 60 tane bu dile özel geliştirme aracı bulunmaktadır.
Semantic Web Uygulama Alanları
Yazılım ajanı tabanlı dağıtık işlem uygulamaları
Anlam tabanlı web arama makineleri
Anlam tabanlı sayısal kütüphaneler
Ontoloji destekli kurumsal bilgi yönetimi
Otomatik web servisi keşfi, aktive edilmesi,
karşılıklı işleyebilirliği ve izlenebilirliği:
Kaynak:
Proje Lideri olduğum; Tübitak Destekli ,Anlamsal Ağ Ortamında çalışan İçerik Tabanlı Görüntü Erişimi projesi raporları
SEMANTİC WEB, W3C Semantic Web İnternet sitesi, http://www.w3.org/2001/sw/
The Semantic Web Community Portal World Wide Website, http://www.semanticweb.org