|
|
|
C# ile Nesne Yönelimli Programlama I |
|
| Gönderiliyor lütfen bekleyin... |
|
|
Bu makalede nesne
yönelimli programlama tekniğine kadar kullanılan yazılım geliştirmedeki yaklaşımlara
göz atacağız. Daha sonra nesne yönelimli programlamanın temel kavramları ve
neden böyle bir tekniğin kullanıldığı üzerinde duracağız.
Yazılım Geliştirme ve Bu
Alandaki Yaklaşımlar
Kimilerine göre
geçtiğimiz yüzyılın en önemli buluşu olarak kabul edilen bilgisayar teknolojisi,
baş döndürücü bir hızla gelişmektedir. Bilişim sektöründeki değişimler bazen
varolan teknolojilere yenilerinin eklenmesi şeklinde olabilir. Diğer taraftan
bir kısım yenilikler vardır ki bu alanda büyük değişimlere ve evrimlere yolaçar.
Mesela; kişisel bilgisayarların kullanılmaya başlanması veya internetin belli
başlı akademik kurumların ve askeri organizasyonların tekelinden alınıp tüm
insanlığın hizmetine sunulması gibi.
Hepimizin bildiği
gibi bir bilgisayar sistemi iki ana parçadan oluşur. Bunlar donanım(hardware)
ve yazılım(software). Donanımın yazılım ile uyumlu çalişması sonucunda sistemlerimiz
sorunsuz bir şekilde bizlere hizmet verirler. Ayrıca donanımın amacımimza uygun
hizmet vermesi uygun yazılımın geliştirilip kullanılmasına baglıdır.
Yazılım sektöründe
program geliştirme konusunda günümüze kadar bir çok yaklaşim denenmiştir. Bunların
ilki programın baştan aşağıya sırası ile yazılıp çalıştırılmasıdır. Bu yaklaşımla
BASIC dili kullanılarak bir çok program yazıldığını biliyoruz. Burda sorun programın
akışı sırasında değişik kısımlara goto deyimi ile atlanmasıdır. Program
kodu bir kaç bin satır olunca, kodu okumak ve yönetmek gerçekten çok büyük sorun
oluyordu.
ıkinci yaklaşım
ise prosedürel yaklaşımdır. Programlarda bir çok işin tekrar tekrar farklı değerleri
kullanılarak yapıldığı farkedildi. Mesela herhangi bir programda iki tarih arasında
ne kadar gün olduğunu bulmak birçok kez gerek olabilir. Bu durumda başlangıç
ve bitiş tarihlerini alıp aradaki gün sayısını veren bir fonksiyon yazılabilir
ve bu fonksiyon ihtiyaç duyulduğu yerde uygun parametrelerle çağrılıp istenen
sonuç elde edilebilir. Prosedürel yaklaşım Pascal ve C dillerinde uzun yıllar
başari ile kullanılmıştır.
Ama her geçen gün
programların daha karmaşık bir hal alması, program kodunun kurumsal uygulama
projelerinde onbinlerce satırı bulması ve yazılım geliştirme maliyetinin çok
arttiğını gören bilim adamları, programcılara yeni bir yaklaşımın kullanılabilineceğini
öğrettiler. Bu yakaşımın ismi Nesne Yönelimli Programlama(Object Oriented Programlama)dır.
Nesne yönelimli
programlama tekniği, diger yaklaşımlara nazaran, yazılım geliştiren insanlara
büyük avantajlar sağlamaktadır. Birincisi karmaşık yazılım projelerinin üretilmesini
ve bakımını kolaylaştırıyor olmasıdır. Diğeri ise program kodunun tekrar kullanılabilmesine
(code-reusability) olanak sağlamasıdır. Bu noktada program kodunun tekrar kullanılabilmesi
profesyonel yazılım şirketlerinin maliyetlerini azaltmıştır. Dolayısi ile programların
lisans ücretleri düşmüş ve sektörün sürekli olarak canlı kalmasına ve rekabet
içinde gelişmesine yardımcı olmuştur.
Nesne Yönelimli Programlama
Nedir?
Nesne yönelimli
programlamada esas olan, gerçek hayatta varolan olguların programlamaya aktarılmasındaki
yeni yaklaşımdır. Prosedürel programlamada verilerimiz ve fonksiyonlarımız vardı.
Yani veri ve bu veriyi işleyen metodlar etrafinda dönüyordu herşey.
Aslında nesne yönelimli
programlamada da iki önemli birim veri ve veriyi işleyip mantıklı sonuçlar üreten
metodlar bulunur. Ama burdaki fark gerçek hayattaki olguların da daha iyi gözlenip
programlama dünyasına aktarılmasındadır.
Mesela elimizde
bir ütümüz olsun. Ütünün markası, modeli, rengi, çalıstığı elektrik voltajı,
ne tür kumaşları ütüleyebildiği bu ütüye ait özelliklerdir (veri). Aynı zamanda
ütümüzü ısıtabiliriz, ütüleme işinde kullanabiliriz ve soğumaya bırakabiliriz.
Bunlar ise ütünün fonksiyonalarıdır(metod). Eğer ütü ile ilgili bir program
yapmış olsak ve nesne yönelimli programlama tekniğini kullansak hemen bir ütü
sınıfı(class) oluştururduk. Bu sınıfta ütüye ait bilgiler (veriler) ve ütü ile
yapabileceğimiz işler(metod) bulunurdu. O zaman nesne yönelimli programlama
da bir sınıfta, sınıfa ait veriler ve bu verileri işleyip bir takiı faydalı
sonuçlar üreten fonksiyonlar/metodlar bulunur.
Dahası, biz birtane
ütü sinifi tasarlarsak bu sınıftan istediğimiz sayıda değişik ütüler(object
veya instance) yapabiliriz. Ağagidaki şekilde ütü sınıfı ve bu sınıftan oluşturduğumuz
neslerin görsel olarak anlatımı bulunmaktadır.
Sınıf Nedir ve Nasıl Tasarlanır?
Az önce de değindiğimiz
gibi, sınıf bir yazılım kurgusudur ve gerçek hayattaki herhangi bir olguyu modelleyen
ve bu olguya ait özellikleri(veri) ve davranışları(metdodlar) tarifleyen yapıdır.
ısterseniz ütü
ile ilgili bir örnek üzerinde çalışalım. Aşağıdaki örnek C# program kodunu lütfen
dikkatlice inceleyeniz.
using
System;
class
Ütü_Örnegi
{
static void Main(string[] args)
{
Ütü ütü1= new Ütü("Beyaz",
"AyBakır");
Console.WriteLine(ütü1.Isın(70));
Console.ReadLine();
}
}
class
Ütü
{
public int sıcaklık;
public string renk;
public string marka;
public Ütü(string renk, string marka)
{
sıcaklık=15;
this.renk=renk;
this.marka= marka;
Console.WriteLine(sıcaklık+
"derece sıcaklığında,\n "
+ renk + " renginde ve\n "
+ marka +" markasıyla bir ütü nesnesi oluşturuldu\n\n");
}
public string Isın(int derece)
{
sıcaklık+=derece;
return "şu an sıcaklıgım:
" + sıcaklık+ " derece";
}
}
|
Yukarıdaki örnek
programımızda önce altta bulunan Ütü sınıfımızı inceleyelim. Bu sınıfın
sıcaklık, renk ve marka olmak üzere üç adet verisi vardır. Ayrıca Ütü sınıfımızın
Ütü(string renk, string marka) şeklinde tanımlanmış yapılandırıcısı (constructor)
vardır. Yapılandırıcılar bir sınıftan oluşturulan nesnelerin ilk değerlerini
atama ve baslangıç işlemlerini yapmak için kullanılırlar. Ütü sınıfınımızın
yapılandırcısı, oluşturulan her ütü nesnesinin sıcaklığını varsayılan değer
olarak 15 dereceye ayarlıyor. Ayrıca paratmetre olarak alınan renk ve marka
değerlerini de atayıp, ütüye ait özellikleri ekrana yazdırıyor.
Ütü sınıfına ait
olan diğer metod ise Isın(int derece) olarak tanımladığımız metoddur. Bu metod
ütünün sıcaklığını derece parametresinde verilen değer kadar artırıp sonucu
string tipinde geri dönderiyor.
Ütü_Örnegi
sınıfına geri dönersek, burda sadece Main() metodunun bulunduğunu görürüz. Main()
metodu, C# dilinde her programda bulunması gereken zorundu bir metoddur. Çünkü
programın çaliştırılması buradan başlar. Ayrıca her C# programında sadece bir
tane Main() metodu bulunur. Örneğimizde Main() metodundaki en önemli satir:
Ütü
ütü1= new Ütü("Beyaz", "AyBakır");
satırıdır. Bu satırda
Ütü sınıfına ait ütü1 nesnemizi oluşturuyoruz. Yukarıdaki satırdan da görebileceğimiz
gibi herhangi bir sınıfa ait yeni nesneyi oluştururken genel olarak şu yapş
kullanılır:
SınıfAdı
nesneAdı = new SınıfAdı(parametre1, parametre2, … parameter N)
Referans Tipleri ve Nesneler
Nesnelerin en önemli
özelliği referans tipinde olmalarıdır. Referans tiplerinde bir nesnenin değeri
saklanmaz. Sadece nesnenin hafızadaki (heap memory) yeri saklanır. Bir nesnenin
hafizadaki yerini new operatörü geri dönderir. Aşağıdaki
program kodu ile referans tiplerine ait bir kaç temel özelliği inceleyelim:
using
System;
class
Ütü_Örnegi
{
static void Main(string[] args)
{
Ütü ütü1= new Ütü("Beyaz",
"AyBakır");
Console.WriteLine("ütü1'nin
ilk özellikleri: " +
ütü1.Özellikler());
Console.WriteLine("ütü1'i
50 derece ısıtalım: "+
ütü1.Isin(50)+
"\n\n");
//
ütü2 nesnemizi renksiz ve markasız olarak olusturalım:
Ütü ütü2 = new Ütü("","");
//ütü2 nesnemizin özelliklerine
bir göz atalım:
Console.WriteLine("ütü2'nin
ilk özellikleri: " +
ütü2.Özellikler());
ütü2= ütü1; // ütü2 nesnemizi
ütü1 nesnemize atıyoruz.
Console.WriteLine("ütü2'nin
özellikleri: " +
ütü2.Özellikler());
Console.ReadLine();
}
}
class
Ütü
{
public int sıcaklık;
public string renk;
public string marka;
public Ütü(string renk, string marka)
{
sıcaklık=15;
this.renk=renk;
this.marka= marka;
}
public string Isın(int derece)
{
sıcaklık+=derece;
return "şu an sıcaklığım:
" + sıcaklık+ " derece";
}
public string Özellikler()
{
string sonuc= " Sıcaklık:
" + sıcaklık+
"\n
Renk: " + renk+
"\n
Marka: " + marka+ "\n\n";
return sonuc;
}
}
|
ısterseniz
kodumuzu incelemeye yine Ütü sınıfından başlayalım. Bir önceki örneğe göre sınıfımızda
degişikler yaptık. Ütü sınıfının özelliklerini gösteren ayrı bir metod yazdık.
Bu metod Özellikler() isimli olsun. Doğal olarak Ütü sınıfının yapılandırıcısında,
sınıf oluşturulduktan hemen sonra nesnenin özelliklerini gösteren kısım kaldırıldı.
şimdi ise Ütü_Örnegi
sınıfındaki Main() metodu üzerinde yoğunlaşalım. Yine, birinci örnekte olduğu
gibi, ütü1 nesnemizi
Ütü
ütü1= new Ütü("Beyaz", "AyBakır");
ile oluşturuyoruz.
Sonra ütü1 nesnesinin özelliklerini ekrana yazdırıyoruz. Bir sonraki satırda
ise ütü1 nesnemizi 50 derece ısıtıp sonucu ekrana yazıyoruz.
Artık ikinci bir
ütü nesnesinin oluşturmanin zamanı geldiğini düşünüp
Ütü ütü2 = new Ütü("","");
satırında ütü2
nesnemizi oluşturuyoruz. Burada dikkatinizi çektiği gibi ütü2 nesnesinin renk
ve marka özelliklerini boş olarak (null) oluşturuyoruz. ütü2 nesnesini oluşturunca
özelliklerine gözatmak için
Console.WriteLine("ütü2'nin
ilk özellikleri: " +
ütü2.Özellikler());
satırlarını yazıyoruz.
Bir sonaki satır programımızın en önemli satırıdır. Bu satırda ütü2= ütü1
ifadesi ile ütü2 nesnesinin referansını ütü1 nesnesinin referansına atıyoruz.
Değer tiplerinde "=" operatörü ile bir değişkenin değeri diğerine
kopyalanır. Ama nesneler referans tipleri oldukları için, "="
operatörü bir nesnenin referansı diğerine atar. Bu durumda ütü2 nesnesi artik
ütü1'in elemanlarının adreslerini içerir. Bu andan sonra ütü2'nin eskiden gösterdiği
sicaklik, renk ve marka verilerine erişmemiz mümkün değildir. Artık onlar hafızada
bir yerde ve biz bilmiyoruz. Bu verilerin hafızada kapladıkları alanı .NET Framework'nun
çöp toplayıcısı (garbage collector) uygun gördüğü bir anda temizleyecektir.
ütü2 nesnesinin
son durumda özelliklerine bakacak olursak gerçektende ütü1'i referans ettiğini
görürüz. Yukarıdaki programımızı çalıştırdığımızda aşağıdaki sonucu elde ederiz:
Son olarak şu ilginç
soruya cevap vermeye çalışalım. "Bir önceki program kodunun sonuna aşağıdaki
kısmı eklersek ne gibi bir değişiklik olur?"
// ütü2 nesnemizin özelliklerini degiştiriyoruz:
ütü2.sıcaklık=30;
ütü2.renk="Kırmızı";
ütü2.marka="Dolu";
//ütü1 nesnemizin
özellikerine bir göz atalım:
Console.WriteLine("ütü1'nin son durumdaki özellikleri: " +
ütü1.Özellikler());
//ütü1 nesnemizin
özellikerine bir göz atalım:
Console.WriteLine("ütü2'nin son durumdaki özellikleri: " +
ütü2.Özellikler());
Yukarıdaki kodun
eklenmiş halini derleyip çalıştirmayı deneyelim. Sonuç aşağıdaki gibi olacaktır:
Evet ütü1 ve ütü2'nin
son durumdaki özellikleri aynıdır. Bu durumdan şu sonuca ulaşabiliriz: "
ütü1 ve ütü2'nin herhangi biri ile özellikleri degiştirirsek diğeri de aynı
özelliklere sahip olur. Çünkü her iki nesne de hafızada aynı yere referans ediyorlar."
Bu makalede nesne
yönelimli programlamaya giriş yaptık. Nesne yönelimli programlamanın iki temel
kavramı olan sınıf(class) ve nesne(object)'yi inceledik. Sonraki makalelerde
nesne yönelimli programlamanın diğer önemli özellikerini birlikte incelemek
dileğiyle.
Makale:
C# ile Nesne Yönelimli Programlama I C#, Visual C# ve .NET Ahmet Faruk Nacaroğlu
|
|
|
|
|
-
-
Eklenen Son 10
-
Bu Konuda Geçmiş 10
Bu Konuda Yazılmış Yazılmış 10 Makale Yükleniyor
Son Eklenen 10 Makale Yükleniyor
Bu Konuda Yazılmış Geçmiş Makaleler Yükleniyor
|
|
|